De ziekte van Lyme: update
In de
Folia van mei 2002 en
mei 2003 werd aandacht besteed aan de preventie en behandeling van de ziekte van Lyme. Met het tekenseizoen in het vooruitzicht worden belangrijke elementen hernomen, en enkele bijkomende punten besproken.
De ziekte van Lyme (syn. "Lyme borreliose") wordt veroorzaakt door spirocheten van de Borrelia burgdorferi sensu lato-groep, en wordt overgebracht door teken van het geslacht Ixodes. Men schat dat in Europa ongeveer 20% van de teken is besmet, maar slechts een klein percentage van de tekenbeten geeft aanleiding tot de ziekte van Lyme. De ziekte van Lyme dient te worden onderscheiden van "tick-borne encephalitis" die eveneens wordt overgebracht door teken van het geslacht Ixodes, maar die veroorzaakt wordt door flavivirussen [zie ook nota van de redactie].
- De beste preventieve maatregel is het vermijden van tekenbeten, b.v. door dragen van beschermende kledij en gebruik van repellants [zie "Reizen en geneesmiddelen: update" elders in dit nummer]. Een repellant geeft enkel bescherming op de plaatsen waar hij is aangebracht, en de bescherming is onvolledig en duurt slechts enkele uren.
- De productie van het vaccin tegen B. burgdorferi, dat in de Verenigde Staten beschikbaar was, werd in de loop van 2002 stopgezet; dit vaccin had in elk geval geen waarde voor gebruik in Europa.
- Na wandelen of spelen in bossen, is het aanbevolen teken op te sporen. Eventueel aanwezige teken dienen te worden verwijderd (zo snel mogelijk en bij voorkeur binnen de 24 uur na de beet om de kans op overdracht van infectie in mate van het mogelijke te beperken), dit door ze door middel van een adequate pincet of tekentang,-vork of-lasso zo dicht mogelijk bij de huid vast te pakken, en ze met een gelijkmatige, aanhoudende kracht langzaam los te trekken. De huid wordt best nadien ontsmet, b.v. met alcohol of povidonjood [informatie over tekentang,-vork en-lasso is te vinden via website
http://www.otom.com en
http://www.codaproducts.com ].
- Het bepalen van Borrelia-serologie na een tekenbeet is zinloos. Wel dient na een tekenbeet gedurende zeker één maand te worden nagegaan of klinische tekenen van infectie (met name "erythema migrans") optreden. Bepalen van Borrelia-serologie kan wel nuttig zijn bij de diagnosestelling van ziekte van Lyme wanneer de anamnese en/of het klinisch onderzoek geen zekerheid biedt.
- Het doormaken van de ziekte van Lyme biedt geen blijvende immuniteit, o.a. door de heterogeniteit van de Borrelia burgdorferi- stammen
- Antibioticaprofylaxis is bij vinden van een tekenbeet in de Belgische situatie in principe niet aangewezen. Argumenten die pleiten tegen profylaxis (o.a. geen bewezen voordeel van systematische profylaxis, zelfs niet bij de hoogrisicopatiënten) werden besproken in de
Folia van mei 2002.
- Een asymptomatische infectie vastgesteld door positieve Borrelia-serologie, moet niet worden behandeld.
- vanaf het vroege gelokaliseerde stadium van de infectie, dus bij optreden van "erythema migrans", worden antibiotica wel aanbevolen; in aanwezigheid van dit symptoom en voorgeschiedenis van een potentiële of reële tekenbeet, dient geen serologische bevestiging te gebeuren vooraleer de behandeling te starten. Volgende antibiotica worden als eerste keuze voorgesteld [zie
Folia van mei 2002 ].
- Volwassenen: doxycycline (200 mg p.d. in 2 giften, niet tijdens de zwangerschap en de periode van borstvoeding), amoxicilline (1,5 g p.d. in 2 giften) of cefuroximaxetil (1 g p.d. in 2 giften).
- Kinderen: doxycycline (enkel vanaf de leeftijd van 8 jaar: 2 à 4 mg/kg/dag in 2 giften, met max. 200 mg p.d.), amoxicilline (50 mg/kg/dag in 3 giften) of cefuroximaxetil (30 mg/kg/dag in 2 giften).
Een macrolide komt pas in aanmerking wanneer de andere antibiotica niet verdragen worden of gecontra-indiceerd zijn.
Als behandelingsduur werd in de Folia, op basis van de richtlijnen, een periode van 2 à 3 weken voorgesteld. De optimale behandelingsduur is evenwel niet bekend. In een recente studie bij patiënten met erythema migrans was behandeling met doxycycline gedurende 10 dagen even doeltreffend als behandeling gedurende 20 dagen, en dit in termen van verdwijnen van de huiduitslag en van de geassocieerde systemische symptomen, en van preventie van objectieve en subjectieve langetermijncomplicaties (b.v. artritis, cardiale of neurologische complicaties, vermoeidheid) [
Ann Intern Med 138 : 697-704(2003) , met editoriaal
Ann Intern Med 138 : 761-762(2003) ].
- In het gedissemineerd stadium is, afhankelijk van de aard van de problemen (neurologische problemen, cardiale problemen en/of gewrichtsproblemen), orale of parenterale (b.v. ceftriaxon) toediening van antibiotica noodzakelijk [gedetailleerde adviezen via
http://www.cbo.nl/product/richtlijnen/folder20021023121843/lymebor2004.pdf/view
- Het volgen van Borrelia-serologie na behandeling is zinloos.
Naar
Nota van de redactie
Meningo-encefalitis door flavivirus ("Tick-borne encephalitis" of "Frühsommer Meningo-enzephalitis") wordt, zoals de ziekte van Lyme, overgebracht door teken van het geslacht Ixodes, maar wordt veroorzaakt door flavivirussen. Er bestaat een vaccin tegen meningo-encefalitis door flavivirus (FSME Immun). Vaccinatie wordt aanbevolen wanneer een reis naar gebieden met hoog risico wordt gepland, vooral verblijf in de natuur in Centraal- en Oost-europa. De doorsnee-toerist die bijvoorbeeld naar Oostenrijk reist, dient niet systematisch te worden gevaccineerd; vaccinatie kan wel worden overwogen wanneer de reiziger bijvoorbeeld plant in de natuur te overnachten. Over de indicatiestelling wordt best overlegd met een vaccinatiecentrum. [Nuttige info via
http://www.itg.be/itg/Uploads/MedServ/nteken.pdf ]
|
