Behandeling van alopecie

In dit artikel wordt de behandeling besproken van twee frequente vormen van alopecie: alopecia androgenetica en alopecia areata.

Alopecia androgenetica

Alopecia androgenetica is het erfelijk uitdunnen van het haar onder invloed van androgenen, en dit bij vrouwen en mannen die genetisch voorbeschikt zijn. Deze vorm van alopecie start in het algemeen tussen de leeftijd van 12 en 40 jaar.

Behandeling bij de man

Twee geneesmiddelen worden voorgesteld: finasteride in een dosis van 1 mg per dag oraal, en minoxidil in een oplossing aan 2 of 5% voor lokale toepassing. Deze geneesmiddelen stimuleren het opnieuw groeien van de haren, en vertragen het verder uitdunnen, maar geen van beide middelen brengt alle haren terug, en het antwoord is zeer variabel. Een behandeling gedurende 6 à 12 maanden is vaak noodzakelijk om doeltreffend te zijn, en de behandeling moet onbeperkt worden verdergezet om het effect te behouden. Inderdaad verdwijnt het effect binnen de 6 à 12 maanden na stoppen van de behandeling, en de haardensiteit zal dan dezelfde zijn als deze vóór de behandeling.

Finasteride is een 5-α reductase-inhibitor verantwoordelijk voor de omzetting van testosteron in dihydrotestosteron. In drie gerandomiseerde dubbelblinde studies is aangetoond dat finasteride in een dosis van 1 mg per dag oraal gedurende één jaar het aantal haren significant verhoogt [zie ook Folia september 1998). Na twee jaar werd een progressieve toename van het aantal haren gezien bij 66% van de patiënten behandeld met finasteride ten opzichte van 7% in de placebogroep. De meest frequente ongewenste effecten zijn seksuele stoornissen; deze verminderen progressief tijdens een langdurige behandeling, en verdwijnen na stoppen van de behandeling. [N.v.d.r.: gezien het teratogeen effect van finasteride wordt aangeraden een condoom te gebruiken in geval van seksueel contact met een zwangere vrouw of een vrouw in de vruchtbare leeftijd.] Finasteride lijkt het haarverlies niet te beïnvloeden bij mannen ouder dan 60 jaar die behandeld worden omwille van benigne prostaathypertrofie; dit zou te maken hebben met een lagere 5-α-reductase-activiteit ter hoogte van de hoofdhuid van oudere mannen.

Minoxidil stimuleert de haargroei door een niet goed gekend mechanisme. De doeltreffendheid van een oplossing van minoxidil aan 2% is aangetoond in een gerandomiseerde dubbelblinde studie gedurende 12 maanden bij 2.294 mannen met lichte tot matige alopecie. In een ander gerandomiseerd, placebo-gecontroleerd onderzoek is de doeltreffendheid van twee oplossingen van minoxidil, aan 2% en aan 5%, onderzocht bij 393 patiënten met lichte tot matige alopecie. De oplossing aan 5% was doeltreffender dan deze aan 2%. De minoxidiloplossing moet tweemaal per dag op de behaarde hoofdhuid worden aangebracht. De ongewenste effecten zijn irritatie, droogheid, desquamatie en roodheid van de hoofdhuid. Sensibilisatie kan optreden.

Wanneer men overschakelt van een behandeling met minoxidil naar een behandeling met finasteride, dient men minoxidil nog gedurende minstens 4 maanden verder te zetten om het haarverlies dat na stoppen van minoxidil optreedt, te vermijden. Er zijn geen studies beschikbaar over gelijktijdig gebruik van finasteride en minoxidil.

Behandeling bij de vrouw

Finasteride is gecontra-indiceerd bij zwangere vrouwen en bij vrouwen in de vruchtbare leeftijd gezien het teratogene risico. Daarenboven bleek uit een onderzoek bij 136 menopauzale vrouwen dat finasteride gedurende één jaar niet doeltreffender was dan placebo.

Minoxidil is de enige behandeling die wordt voorgesteld om de haargroei te stimuleren bij vrouwen met alopecia androgenetica. In een gerandomiseerd dubbelblind onderzoek over een periode van 32 weken bij 550 vrouwen, was het aantal haren statistisch significant hoger bij vrouwen behandeld met minoxidil in een oplossing aan 2%, dan in de placebogroep. In twee gerandomiseerde placebo-gecontroleerde studies bij in totaal 493 vrouwen, was de oplossing van minoxidil aan 5% niet significant doeltreffender dan de oplossing aan 2%. Minoxidil moet tweemaal per dag worden toegepast. Bij de vrouw treedt hypertrichose frequenter op als ongewenst effect dan bij de man.

De rol van oestrogenen in de haargroei is niet duidelijk. Er zijn geen gecontroleerde studies beschikbaar inzake het gebruik van oestrogenen oraal of lokaal van oestrogenen bij alopecia androgenetica.

Spironolacton lijkt enige doeltreffendheid te hebben bij alopecia androgenetica bij de vrouw, maar er zijn geen gecontroleerde studies.

Alopecia areata

Alopecia areata is een auto-immuunaandoening. De ernst varieert van kleine, ronde kale plekken waar het haar spontaan opnieuw kan groeien, tot totaal verlies van de haren. Deze vorm kan bij mannen en vrouwen, en op elke leeftijd optreden. Spontane remissies en recidieven zijn frequent. Deze aandoening is soms geassocieerd aan atopie, een thyroïdaandoening of vitiligo.

De behandeling berust op geneesmiddelen met immunomodulatorische eigenschappen zoals corticosteroïden en dithranol, of op minoxidil. Deze geneesmiddelen stimuleren de haargroei, maar voorkomen het haarverlies niet. Ze beïnvloeden het natuurlijke verloop van de aandoening waarschijnlijk niet. De behandeling moet verdergezet worden totdat remissie optreedt of totdat de resterende kale plekken opnieuw met haar bedekt zijn. Behandeling is het meest doeltreffend in milde vormen; er is geen doeltreffende behandeling voor patiënten met totaal haarverlies.

Intralesionale injectie van corticosteroïden is de meest frequent toegepaste behandeling bij patiënten met beperkte vormen van alopecia areata. Nieuwe haargroei is meestal zichtbaar na 4 weken. Het belangrijkste ongewenst effect is lokale atrofie van de huid. Lokaal aangebrachte corticosteroïden worden soms gebruikt, maar er zijn geen gegevens over hun doeltreffendheid in monotherapie. Ze kunnen echter worden geassocieerd aan andere behandelingen zoals minoxidil, dithranol, of corticosteroïden via injectie. Oraal gebruikte corticosteroïden zijn doeltreffend, maar worden zelden gebruikt bij deze chronische aandoening omwille van het risico op ongewenste effecten [n.v.d.r.: en verslechtering bij stoppen van de behandeling].

Minoxidil in een oplossing aan 5% is doeltreffend voor de behandeling van beperkte en uitgebreide alopecia areata, maar niet in geval van totaal verlies van de haren. Nieuwe haargroei is meestal zichtbaar na 12 weken, en de doeltreffendheid is maximaal na 1 jaar. De minoxidiloplossing moet tweemaal per dag en continu toegepast worden totdat remissie optreedt.

Dithranol is een aspecifieke immunomodulator die, toegepast onder vorm van crème, de haren opnieuw doet groeien in 2 à 3 maanden. Hoewel relatief veilig, kan dithranol irriterend zijn, en roodheid, jeuk en huiddesquamatie uitlokken. Dit is de reden dat dithranol vaak gedurende korte periodes (20 à 60 minuten) wordt toegepast.

Naar

• V. Price: Treatment of Hair Loss. N Engl J Med 341 : 964-973(1999)

Specialiteitsnamen

Zoals voor alle geneesmiddelen, dient men de voordelen, de risico' s en de kostprijs van de behandeling af te wegen. In geval van alopecie is dit zeker belangrijk gezien het een aandoening is zonder ernstige gevolgen. Daarenboven dient de behandeling onbeperkt te worden verdergezet voor resultaten die vaak bescheiden zijn en voordelen die vooral psychologisch zijn.